02 آذر 1397 11:13

محدودیت منابع انرژی و مشکلات ناشی از مصرف سوخت‌های فسیلی، رشد بی‌رویه جمعیت شهر‌ها و افزایش آن‌ها سبب شده است که حجم زیاد زباله‌های آلی تولیدی سلامت جامعه بشری را به خطر اندازد. امروزه تفکیک، بازیافت و استفاده از زباله با عنوان طلای سیاه یکی از مهمترین شاخص‌های توسعه پایدار برای کشور‌ها محسوب می‌شود و تولید برق از زباله در کشور‌های توسعه یافته به دقت، با سرعت و قانونمند مورد تحقیق، بررسی و اجرا قرار گرفته است.
هم اکنون بیوگاز به عنوان یکی از منابع عمده تأمین انرژی در دنیا مطرح است و این گاز را به طور مستقیم در تأمین انرژی حرارتی و روشنایی و هم به عنوان یک گزینه مناسب برای استفاده در مولد‌های احتراق داخلی، میکروتوربین‌ها و پیل‌های سوختی برای تولید برق مورد استفاده قرار می‌گیرد.
با ساخت و توسعه نیروگاه‌های بیوگاز علاوه بر تأمین بخشی از انرژی مورد نیاز، می‌توان گامی موثر در زمینه بحران عظیم ناشی از زباله‌های شهری و کاهش انتشار آلاینده‌های زیست‌محیطی برداشت که دارای اثر‌های اقتصادی و اجتماعی چشمگیری خواهد بود.
اهمیت استراتژیک تولید برق با سوخت زباله کاهش ذخایر نفت و گاز، افزایش قیمت نفت، مقولات زیست‌محیطی و افزایش مجادلات نظامی و سیاسی در مناطق نفت‌خیز جهان به ویژه در خاورمیانه در سال‌های اخیر مهمترین دلیل اقبال دولت‌ها و سرمایه‌گذاران خصوصی برای ورود به عرصه سرمایه‌گذاری برای تولید برق از انژی‌های تجدیدپذیر است. سال‌هاست که دنیا خود را وابسته به شریان نفت می‌بیند و نوعی وابستگی سیاسی ناشی از آن بنا به دلایل است که پیگیری و جستجوی انرژی نو و تجدیدپذیر بخشی عمده از چالش‌های دنیای هزاره سوم را تشکیل می‌دهد.

سوئد: واردکننده زباله برای تولید برق
شاید بتوان کشور سوئد را یکی از موفق‌ترین کشور‌های جهان در زمینه بازیافت زباله عنوان کرد. درحالی‌که در سال ۱۹۷۵ تنها ۳۸ درصد زباله‌های خانگی این کشور بازیافت می‌شدند، این میزان درحال حاضر به ۹۹ درصد افزایش یافته است؛ درحقیقت شاهد یک انقلاب بزرگ در چرخه بازیافت پسماند در سوئد هستیم.
نخستین کارخانه زباله‌سوزی سوئد در سال ۱۹۰۴ راه‌اندازی شد و درحال حاضر، ۳۲ کارخانه در سراسر این کشور با سوزاندن زباله، برق تولید می‌کنند.
سوئد در سال ۲۰۱۵، نزدیک به ۲.۳ میلیون تن از زباله‌های خانگی را از طریق سوزاندن، به انرژی برق تبدیل کرد. حجم واردات زباله این کشور از نروژ، انگلیس و ایرلند در این سال، بالغ بر ۱.۳ میلیون تن بود. انتقادات زیادی بویژه از سوی فعالان محیط‌زیست نسبت به روند صادرات زباله از سوی انگلیس مطرح می‌شود.
اما اصلی‌ترین علت پیشتازی سوئد در زمینه بازیافت و تولید برق از زباله، دیدگاه و فرهنگ حاکم در این کشور در قبال محیط‌زیست است. سوئد نخستین کشوری است که در سال ۱۹۹۱، مالیات سنگینی را بر سوخت‌های فسیلی وضع کرد.
انگلیس تلاش می‌کند با احداث چند نیروگاه تولید برق از زباله، علاوه بر ایجاد فرصت‌های شغلی جدید، درصد بازیافت زباله‌های خانگی را از حدود ۵۰ درصد کنونی به ۶۵ درصد تا سال ۲۰۳۰ افزایش دهد.

وضعیت تولید برق از زباله در ایران
ظرفیت تولید برق در نیروگاه‌های پسماند کشور حدود ۱۱ مگاوات است که از ۵ نیروگاه در شهر‌های شیراز، تهران و مشهد تولید می‌شود، در تهران نیز به جز تولید برق از زباله، از فاضلاب نیز تولید برق صورت می‌گیرد.
در همین راستا نیز مجلس شورای اسلامی در قانون بودجه امسال مصوبه‌ای برای تقویت این مسیر و تولید برق از زباله داشت که این مصوبه شتاب خوبی به موضوع تولید برق از پسماند خواهد داد، البته باید گفت: مشکل اصلی در راه توسعه تولید برق از پسماند در کشور کمبود منابع مالی است و باید منابع مالی لازم برای خرید تضمینی برق از این نیروگاه‌ها پیش‌بینی شود.
از سوی دیگر تولید برق از پسماند حدود دو برابر گران‌تر از بقیه انواع نیروگاه‌ها و تجدیدپذیر‌های بادی و خورشیدی است به گونه‌ای که وزارت نیرو برق تولیدی این نیروگاه‌ها را به قیمت ۳۷۰۰ ریال بر کیلووات ساعت به صورت تضمینی خریدارای می‌کند و تقریباً ۳ هزار ریال یارانه از محل عوارض برق برای این کار اختصاص می‌دهد و به این طریق حمایت خود را از حفظ محیط‍زیست اعلام می‌کند.

تبدیل تهدید‌ها به فرصت
محمد علی عبدلی، استاد دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران نیز در این خصوص گفته است: پسماند‌های شهری، بیمارستانی و صنعتی، تولید ناخواسته حاصل از فعالیت‌های انسانی هستند. هر یک از این پسماند‌ها مشکل‌های زیست‌محیطی و بهداشتی زیادی را ایجاد می‌کنند و تهدیدی برای زندگی بشر در کره زمین به حساب می‌آیند. مثلاً پسماند‌های درمانی و بهداشتی سرچشمه انواع بیماری هستند. کمپوست یا دفن این پسماند‌ها همراه با زباله‌های شهری در زمین که حتی نامش را نمی‌توان دفن بهداشتی نامید نیز مشکل‌های زیادی از نظر بهداشتی به بار می‌آورد.
معاون پژوهشی پیشین دانشکده محیط‌زیست دانشگاه تهران افزوده است: ما اگر مدیریت درستی نسبت به هر یک از این پسماند‌های ناخواسته و خطرناک محیط‌زیست و سلامت داشته باشیم، می‌توانیم این تهدید‌ها را تبدیل به فرصت کنیم. اهمیت این بحث و چگونگی مدیریت پسماند باعث شد سیستم‌های مدیریت پسماند در اواخر دهه ۱۹۴۰ و پس از آن بازیافت مواد و انرژی از دهه ۱۹۷۰ در کشور‌های صنعتی شروع شود و در دهه ۱۹۹۰ نیز مساله کاهش از مبدأ در راس برنامه‌های این کشور‌ها قرار بگیرد و به مرور زمان نیز این موضوع پیشرفت کند.
معاون تحقیقاتی پیشین سازمان حفاظت محیط‌زیست ایران عنوان کرده است: امروز پسماند‌ها به عنوان یک فرصت (نه تهدید) دیده شده و دفن بهداشتی پسماند‌ها به صورت پیشرفته در کشور‌ها اعمال می‌شود. هم اکنون برخی از کشور‌ها مانند سوئد، سوئیس مشکل پسماند‌های خودشان را حل کرده و تقریباً به مرحله بدون زباله «Zero Waste » رسیده‌اند حتی از کشور‌هایی مانند اتریش نیز وارد کننده پسماند هستند.
براساس آمار‌ها روزانه به طور میانگین بین هشت تا ۹ هزار تن پسماند عادی و زباله خانگی در پایتخت تولید و جمع‌آوری می‌شود.

بازگشت دوباره زباله‌ها به چرخه مصرف
رضا عبدلی، مدیر عامل سازمان سازمان پسماند چندی پیش با اشاره به تولید روزانه حدود ۴۳هزار تن پسماند‌های ساختمانی و عمرانی در شهر تهران بر اهمیت استفاده مجدد این پسماند‌ها تاکید و پس از تشریح روند فعالیت اجرایی و پروژه‌های زیست‌محیطی مورد مشاهده مدیریت پسماند شهر تهران از جمله تولید کمپوست از پسماند‌های تر، سوزاندن زباله و تولید انرژی از پسماند خشک که قابلیت احتراق بالا دارند (پسماند‌های ریجکتی)، جدا سازی پسماند خشک ارزشمند در خطوط پردازش و ارسال آن به کارخانه‌های بازیافت و نهایتاً دفن پسماند‌های بی‌ارزش به عنوان بخشی از فرایند‌های جاری در مجموعه آرادکوه گفت: سامانه زباله‌سوز واقع در این مجموعه از دو خط ۱۰۰ تنی تشکیل شده است و از توانایی تولید ۳ مگاوات ساعت برق از پسماند‌های برگشتی خطوط پردازش که عمدتاً منسوجات و کیسه‌های پلاستیکی که دارای ارزش حرارتی بالایی بوده، برخوردار است.
وی افزود: برق تولیدی که حاصل سوزاندن حدود ۱۸۰-۲۰۰ تن پسماند (از نوع مذکور) در روز است از طریق تجهیزات موجود به شبکه برق سراسری منتقل شده و در تلاش هستیم با احداث ۲ خط ۱۶۰۰ تنی زباله‌سوز موجبات کاهش هر چه بیشتر دفن پسماند و بازگشت آن به چرخه مصرف فراهم شود.
به گزارش سینا پرس، عبدلی با اشاره قدمت نیم قرن دفن پسماند‌های شهری در مجتمع پردازش و دفع آرادکوه و تولید انبوه گاز متان حاصل از این دفن، استحصال گاز متان از پسماند شهری و تولید برق از آن را فرصتی مغتنم جهت استفاده مناسب از این ذخیره عظیم اعلام کرد وگفت: عملیات لوله‌گذاری و بخشی از فعالیت‌های مربوط به پروژه استحصال گاز متان از پسماند‌های شهری انجام شده و به زودی فعالیت آن آغاز خواهد شد، اما مالکیت زمین‌های سازمان توسط منابع طبیعی به عنوان یکی از موانع قبول سرمایه‌گذار، عدم تضمین بانک مرکزی جهت قبول خرید برق تولیدی از پسماند و سختگیری در کسب مجوز از سازمان حفاظت محیط‌زیست برای برخی از پروژه‌ها از جمله دغدغه‌ها‌ی این سازمان در راستای مدیریت بهینه پسماند از جمله اجرای این پروژه است.