19 فروردین 1398 15:37

جواد نورعلیئی مجری طرح انرژی زمین گرمایی طی گفتگو با خبرنگار واحد روابط عمومی پژوهشگاه نیرو گفت: علاوه بر تولید برق، یکی از مناسب ترین موارد کاربرد انرژی زمین گرمایی در ایران، ، بهره برداری گسترده از پمپ های حرارتی زمین گرمایی است.
وی به معضل پیک مصرف برق در تابستان اشاره نمود و گفت: می توان با نصب گسترده پمپ‌های حرارتی زمین گرمایی تا حدود زیادی، شدت مصرف برق کشور ناشی از مصرف سیستم‌های سرمایشی در مناطق گرمسیری را کاهش داد. پمپ‌های مذکور، نوعی از سیستم های تهویه مطبوع هستند که با استفاده از ثابت بودن درجه حرارت در اعماق کم زمین (عمدتاً تا عمق 200 متری) قادر هستند سرمایش و گرمایش فضاهای مختلف را تأمین نمایند. مهم ترین ویژگی این سیستم‌ها مصرف برق کمتر آنها نسبت به سایر سیستم های تهویه مطبوع رایج می‌باشد.
وی گفت: انرژی زمین گرمایی، بر خلاف انرژی‌های خورشیدی و بادی که متأثر از شرایط جوی هستند در هر شرایط آب و هوایی، قابل استحصال بوده و در هر جایی از کشور که پتانسیل این منبع انرژی وجود داشته باشد، می توان از آن استفاده نمود.
مجری طرح انرژی زمین گرمایی افزود: طرح توسعه فناوری‌های انرژی زمین گرمایی، جهت اجرای مفاد "سند راهبردی و نقشه راه توسعه فناوری‌های مرتبط با انرژی زمین گرمایی در کشور" از ابتدای سال 1396 در پژوهشگاه نیرو فعالیت خود را آغاز نمود. سند مذکور شامل سه طرح اصلی با عناوین "طرح اکتشاف منابع انرژی زمین گرمایی هیدروترمال، توسعه فناوری‌های تعمیر و نگهداری چاه های زمین گرمایی و توسعه فناوری‌های منابع انرژی زمین گرمایی پیشرفته"، "طرح توسعه فناوری‌های بهره‌برداری از منابع انرژی زمین گرمایی" و "طرح توسعه فناوری‌های پمپ حرارتی زمین گرمایی" می‌گردد.
وی به موارد کاربرد انرژی زمین گرمایی اشاره نمود و بیان داشت: موارد کاربرد این انرژی بسیار متنوع بوده و شامل تولید برق، تأمین گرمایش منازل مسکونی و گلخانه‌ها، پرورش انواع آبزیان، استفاده در مجتمع‌های آب درمانی، ذوب برف و یخ جاده‌ها و معابر و کاربرد‌های صنعتی می‌باشد. در واقع، انرژی زمین گرمایی یکی از انواع انرژی‌ تجدیدپذیر است که نسبت به سایر انرژی های تجدیدپذیر، ناشناخته تر است. به مفهوم عام کلمه، انرژی زمین گرمایی، انرژی است که از حرارت نهفته در زمین بدست می آید.
مجری طرح منابع انرژی زمین گرمایی تصریح کرد: منابع انرژی زمین گرمایی دارای انواع مختلفی هستند که متداول ترین آنها منابع هیدروترمال یا گرمآبی هستند. منابع مذکور حاوی آب داغ یا بخار یا مخلوطی از هر دوی آنها می باشند. در ابتدای سال 2019، 27 کشور جهان، با استفاده از منابع انرژی زمین گرمایی حدود 15000 مگاوات برق، تولید نموده اند. کشورهای امریکا، فیلیپین، اندونزی، ترکیه و نیوزیلند، 5 کشور نخست جهان از حیث تولید برق از انرژی زمین گرمایی به شمار می روند. همان طور که پیشتر اشاره شد، یکی از کاربردهای مهم انرژی زمین گرمایی که ماهیتاً با منابع هیدروترمال تفاوت دارد، استفاده از پمپ‌های حرارتی زمین گرمایی می‌باشد.
انرژی زمین گرمایی، علاوه بر تولید برق، دارای کاربردهای دیگری نیز می باشد. با طراحی، احداث و راه اندازی پروژه های کاربرد مستقیم انرژی زمین گرمایی می توان در مصرف سوخت های فسیلی نیز صرفه جویی نمود. به عنوان مثال، کشور ترکیه با استفاده از این انرژی، گرمایش تعداد قابل ملاحظه ای از منازل مسکونی خود را تأمین می نماید.
نورعلیئی اشاره داشت: یکی از مزایای بارز تولید برق از انرژی زمین گرمایی، ضریب ظرفیت (Capacity Factor) بالای آن می باشد که حدود 90% است. به عبارت دیگر، یک نیروگاه زمین گرمایی در 90% از زمان کل فعالیت خود، قادر است برق تولید نماید که با توجه به عمر 30 ساله نیروگاه‌های مذکور، هزینه برق تولیدی از نیروگاه های زمین گرمایی تفاوت چندانی با سایر نیروگاه‌های تجدیدپذیر نخواهد داشت. از سوی دیگر، توجه به انواع مختلف انرژی های تجدیدپذیر، سیاستی است که وزارت نیرو همواره دنبال می نماید. برق تولید شده در نیروگاه های زمین گرمایی قابلیت تأمین بار پایه را داشته و لذا ظرفیت اتصال به شبکه برق کشور را نیز دارد.
علاوه بر این، میزان آلودگی نیروگاه های زمین گرمایی نسبت به نیروگاه های فسیلی بسیار پایین است. به عنوان مثال، در مقام مقایسه، میزان تولید گاز CO2 نیروگاه های زمین گرمایی، حدود نصف میزان نیروگاه های گازی است. حتی یکی از انواع نیروگاه های زمین گرمایی (نیروگاه های دومداره)، به دلیل ماهیت خود، به طور کامل، فاقد آلودگی هستند. میزان آلایندگی نیروگاه های زمین گرمایی نسبت به سایر انواع نیروگاه ها، بسیار پایین است.
در حال حاضر، تحقیقات و پژوهش های زیادی جهت کاهش زمان مراحل اکتشاف تا بهره برداری و همچنین کاهش ریسک اکتشاف منابع انرژی زمین گرمایی در سراسر جهان انجام می شود که در برخی موارد، محققین مربوطه، به راهکارهای مناسبی جهت اجرای موارد فوق الذکر هم دست یافته اند.
وی در خصوص نقشه زمین گرمایی ایران گفت: متأسفانه نقشه موجود در خصوص پراکندگی منابع انرژی زمین گرمایی کشور، از دقت و جامعیت کافی برخوردار نیست و لذا بر اساس اطلاعات آن، نمی توان به طور دقیق در خصوص نحوه بهره برداری از منابع انرژی زمین گرمایی در هر یک از استان‌های کشور برنامه ریزی نمود. نقشه هایی که تاکنون تهیه شده اند در زمان خود، ارزشمند بوده اند ولی باید اطلاعات آنها با استفاده از روش‌های اکتشافی سیستماتیک نوین، بروز رسانی گردد. تاکنون، در استان های آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی، قزوین، خراسان جنوبی و اردبیل، نقشه‌های دقیق پتانسیل انرژی زمین گرمایی تهیه شده است. تهیه نقشه دقیق سایر استان های کشور نیز جزو برنامه های آتی طرح توسعه فناوری‌های انرژی زمین گرمایی می باشد.
نورعلیئی در پاسخ به سوالی در خصوص میزان برق تولیدی از انرژی زمین گرمایی هم بیان داشت: از آن جایی که کماکان نقشه دقیق و جامع انرژی زمین گرمایی کشور تهیه نشده است، لذا با دقت زیاد نمی توان میزان برق تولیدی از انرژی زمین گرمایی در کشور را پیش بینی نمود. با این وجود، بر اساس اطلاعات موجود، احتمالاً میزان برق قابل تولید از انرژی زمین گرمایی در کشور بین 1000 تا 2000 مگاوات خواهد بود. بدیهی است که پس از برآورد دقیق پتانسیل انرژی زمین گرمایی در کشور، با دقت بسیار بیشتری می‌توان سهم این انرژی از تولید برق کشور را محاسبه کرد. شایان ذکر آنکه، در برآورد فوق، صرفاً به تولید برق از انرژی زمین گرمایی پرداخته شده و انرژی حرارتی تأمین شده توسط این منبع انرژی، در نظر گرفته نشده است. بدیهی است که با توجه به وسعت کشور، انرژی حرارتی تولید شده از انرژی زمین گرمایی در کشور نیز مقدار قابل توجهی خواهد بود.
وی ادامه داد مهم ترین برنامه های اجرایی طرح انرژی زمین گرمایی در سالهای آینده شامل موارد زیر می گردند:
"تکمیل نقشه پراکندگی منابع انرژی زمین گرمایی در کشور" ، "تکمیل مطالعات اکتشافی در سه منطقه امیدبخش زمین گرمایی در کشور تا مرحله آغاز بهره برداری"، "طراحی و ساخت یک نیروگاه پایلوت زمین گرمایی دومداره به ظرفیت 2 مگاوات"، "طراحی و اجرای سه پروژه پایلوت کاربرد مستقیم انرژی زمین گرمایی در کشور"، "تدوین دانش فنی ضروری و مورد نیاز در هر سه حوزه اکتشاف، بهره برداری از منابع انرژی زمین گرمایی و پمپ های حرارتی زمین گرمایی"،" طراحی و اجرای 5 پروژه پایلوت پمپ حرارتی زمین گرمایی در نقاط مختلف کشور"، "همکاری و تعامل سازنده با استانداری‌ها و سازمان های مرتبط در حوزه بهره برداری از انرژی زمین گرمایی در کشور"، "برقراری ارتباط سازنده با اساتید دانشگاهی در حوزه های مختلف انرژی زمین گرمایی" ، "هدایت پایان نامه های کارشناسی ارشد، دکترا و پسادکترا در حوزه انرژی زمین گرمایی".
نورعلیئی مهم ترین چالش های پیش روی توسعه بهره برداری از انرژی زمین گرمایی کشور را برشمرد و گفت: عدم وجود نمونه‌های عینی و واقعی از موارد کاربرد انرژی زمین گرمایی در کشور بویژه در حوزه های نیروگاهی و کاربرد مستقیم، نامشخص بودن سهم تولید برق از انرژی زمین گرمایی در سبد انرژی های تجدیدپذیر کشور، عدم آشنایی سیاست مداران، مدیران و تصمیم سازان حوزه انرژی با انرژی زمین گرمایی و کاربرد‌های گسترده آن، نامشخص بودن متولی انرژی حرارتی تولید شده توسط انرژی زمین گرمایی در کشور، عدم وجود رشته های دانشگاهی مرتبط، عدم وجود شرایط مناسب برای توسعه فضای کسب و کار در حوزه انرژی زمین گرمایی از جمله این چالش‌ها می‌باشند.
در حال حاضر، طرح انرژی زمین گرمایی در راستای اجرای مفاد "سند راهبردی و نقشه راه توسعه فناوری‌های مرتبط با انرژی زمین گرمایی در کشور" توسط پژوهشگاه نیرو راهبری می شود و در پایگاه اطلاع رسانی طرح انرژی زمین گرمایی کلیه اخبار مرتبط با فعالیت‌های طرح مذکور، ارائه شده است.
پژوهشگاه نیرو در سال های گذشته، در حوزه اکتشاف منابع انرژی زمین گرمایی به دانش و تجربه بسیار ارزشمندی دست یافته است. دلایل اثبات این مدعا، اجرای چندین پروژه مطالعاتی و اجرایی در مناطق زمین گرمایی دماوند، محلات، سلماس، اصفهان و استان آذربایجان غربی، انتشار یک کتاب، تعداد قابل توجهی مقاله ISI و کنفرانسی در خصوص اکتشاف منابع انرژی زمین گرمایی می‌باشد. پس از تأسیس طرح انرژی زمین گرمایی، دامنه فعالیت ها و اقدامات طرح مذکور بسیار گسترده تر شد و حوزه های بهره برداری از انرژی زمین گرمایی و پمپ های حرارتی را نیز در بر گرفت.
در همین راستا در تمامی حوزه ها، جنبه های فناورانه مورد توجه ویژه قرار گرفت. بنابراین، پروژه های تعریف و واگذار شده هم در راستای دستیابی به دانش فنی طراحی و ساخت نیروگاه های زمین گرمایی و سیستم های پمپ حرارتی زمین گرمایی اجرا گردیدند. از بین حوزه‌های مختلف سند انرژی زمین گرمایی، در سه حوزه اکتشاف، بهره برداری و پمپ‌های حرارتی زمین گرمایی، امکانات و ظرفیت‌های مناسبی در کشور وجود دارد. عملاً مهم ترین گلوگاه‌های فناورانه در حوزه انرژی زمین گرمایی در کشور، نیروگاه های زمین گرمایی می‌باشند. البته، با توجه به وجود شرکت‌های معتبر و با تجربه در زمینه ساخت توربین، ژنراتور و سایر تجهیزات نیروگاهی، به شرط تخصیص اعتبار و توجه لازم، طراحی و ساخت تجهیزات نیروگاه‌های زمین گرمایی در داخل کشور نیز دور از دسترس نخواهد بود.