"سید محسن مرجانمهر" در گفت‌وگو با پایگاه اطلاع‌رسانی وزارت نیرو (پاون)، درباره فعالیت‌های حوزه دانش‌بنیان پژوهشگاه نیرو گفت: پژوهشگاه نیرو مدیریت تحقیقات و فناوری وزارت نیرو در حوزه برق و انرژی را بر عهده دارد و یک مرکز پژوهشی است که پژوهش‌های راهبردی، پر‌ریسک، حاکمیتی و بعضا مطالعات مستمر را انجام داده و همچنین راهبری و مدیریت زیست‌بوم نوآوری را برعهده دارد.
وی افزود: توسعه فناوری یک بحث گسترده را از ایده و ایجاد محصول گرفته تا بازار و کسب و کار شامل می‌شود که حوزه بازار بحث مهمی در حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان است.
مرجانمهر یادآور شد: معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان و پژوهشگاه نیرو کیفی‌سازی این شرکت‌ها را در راستاي زنجیره تامین نیازهای صنعت برق مورد حمایت قرار می‌دهند.
وی با اشاره به اظهارات وزیر نیرو در نشست مشترک با معاونت علمی و فناوری رياست جمهوری که پژوهشگاه نیرو را ستون اصلی زیست بوم فناوری و نوآوری این وزارتخانه خواند، اضافه کرد: معاونت تحقیقات و منابع انسانی وزارت نیرو، سیاستگذاری‌ و پژوهشگاه نیرو بازوی اجرایی و عملیاتی این حوزه است و در واقع، پژوهشگاه سیاست‌های ابلاغی را تبدیل به برنامه‌های اجرایی می‌کند.

زیست بوم فناوری نیرو چگونه عمل می‌کند؟
مرجانمهر با بیان اینکه پژوهشگاه نیرو همانند یک رگلاتور است که نیروهای دانش‌بنياني کشور را در جهت حل چالش‌های صنعت برق جهت‌دهی می‌کند، افزود: زیست بوم شدن توسعه فناوری در کشور یک کار چند وجهی است و فقط در حیطه مسئولیت پژوهشگاه نیرو نیست، افراد و سازمان‌های دیگر درحوزه فناوری کشور دخیل هستند، به عنوان مثال معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری بخشی از حمایت را بر عهده دارد، تمام دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی در راستای نیازهای داخلی در حال تحقیق و بررسی هستند. سازمان‌های دولتی و شرکت‌های صنعتی که فعالیت های R&D یا همان تحقیق و توسعه را درخواست می‌کنند و بودجه تحقیقاتی خود را از محل تولید و فروش محصولات تامین می‌کنند، از بازیگران این زیست بوم هستند.
وی خاطرنشان کرد: پژوهشگاه نیرو از سال 1395 یعنی حدود 6 سال است که وارد حوزه توسعه فناوری به معنای عام شده و در این راستا 40 سند توسعه فناوری را تهیه و پس از تصویب وزارت نیرو، اطلاع رسانی کرده است‌. علت اطلاع‌رسانی از کانال پژوهشگاه نیرو نیز این است که کشور بداند مسیر رشد و توسعه تکنولوژی در حوزه برق و انرژی چگونه بوده و بر عهده کدام مرکز پژوهشی است.

سه عرصه فعالیت پژوهشگاه نیرو در حمایت از دانش‌بنیان‌ها
مرجانمهر با اشاره به فعالیت پژوهشگاه نیرو در سه بخش «تهیه و تنظیم اسناد توسعه فناوری»، «ایجاد مراکز توسعه فناوری» و «ارايه مدل‌های حمایتی» افزود: اسناد توسعه فناوری، موضوعات مختلف انرژی در بخش تولید و مصرف را که در دنیا نیز بر روی آنها پژوهش می‌شود و جزو نیازهای پژوهشی در داخل کشور است، اطلاع‌رسانی می‌کند.
وی این امر را یک فعالیت مفید برای تهیه و تدوین برنامه‌های عملیاتی وزارت نیرو عنوان کرد و گفت: هم اکنون واحد‌های نیروگاهی ما دارای سطح قابل قبولی از تکنولوژی هستند و اگر قرار باشد ظرفیت نیروگاهی را ارتقا دهیم و بخواهیم به تکنولوژی بالاتری دست یابیم، نیازمند یک نقشه راه اجرایی هستیم. برای دیگر موضوعات نظیر هوشمندسازی، امنیت، مدیریت مصرف و نظایر آن نیز تهیه و تدوین نقشه راه و برنامه های عملیاتی ضروری است.
معاون فناوری پژوهشگاه نیرو ادامه داد: معمولا مخاطبان اسناد فناوری شرکت‌های دانش‌بنیان، اساتید دانشگاه‌ها و دانشجویان تحصیلات تکمیلی هستند که از سوی پژوهشگاه نیرو حمایت شده و قرارداد‌های اجرایی کوچک و بزرگ با آنها منعقد می‌شود.
وی همچنین مراکز توسعه فناوری پژوهشگاه نیرو را به عنوان زیر‌ساخت‌ و درگاه‌هایی که متولی اجرای این اسناد توسعه فناوری هستند معرفی کرد و گفت: این مراکز موظفند حمایت‌ها را شناسایی و فراخوان دهند. همچنین جذب، تامین مالی، پوشش ریسک و عقد قرارداد با شرکت‌ها نیز بر عهده این مراکز است.
مرجانمهر مدل‌های حمایت پژوهشگاه نیرو را گرنت و یا تأمین مالی پروژه فناورانه عنوان کرد و افزود: برای دانشگاه‌ها و واحدهای تحقیقاتی، مدل گرنت تعریف شده است که از پایان‌نامه‌های فوق لیسانس یا دکتری حمایت مالی می‌شود که ممکن است از 10 تا 100 میلیون تومان باشد.
وی اضافه کرد: گرنت پژوهشی یک شیوه است که یک محقق یا تیم تحقیقاتی روی آن کار دانشی انجام می‌دهد و انتهای آن باز است. بیشتر ایده‌پروری است که ممکن است به نتیجه برسد و یا به ایده‌های دیگر منجر شده و یا باعث شناخت محدودیت‌های عملی شدن ایده شود.
مرجانمهر با اشاره به شرکت‌هایی که کارهای جدی‌تر انجام می‌دهند و به اصطلاح پروژه‌های توسعه فناورانه را اجرا می‌کنند، اظهار کرد: این پروژه‌ها دارای چارچوب، زمانبندی و تحویل مشخص هستند. برای اجرای پروژه‌‌ها، تسهیلات مالی نیز در نظر گرفته شده است که در اختیار شرکت‌های دانش‌بنیان قرار می‌گیرد. ارائه تسهیلات برای ساخت نمونه آزمایشگاهی و سپس تبدیل نمونه آزمایشگاهی به نمونه صنعتی صورت می‌گیرد و علاوه بر این، برای راه‌اندازی خط تولید و در نهایت تولید انبوه تسهيلاتي تحت عنوان سرمایه درگردش ارائه می‌شود.

جذب 700 میلیارد تومان از اعتبار 1300 میلیارد تومانی صندوق‌های حمایتی
مرجانمهر در پاسخ به این سوال که اگر شرکتی بخواهد از این حمایت‌ها بهره‌مند شود، چگونه باید اقدام کند، اظهار کرد: مراکز توسعه فناوری در داخل پژوهشگاه نیرو به عنوان درگاه‌های اصلی تسهیل فعالیت‌های دانش‌پایه بخش خصوصی محسوب مي‌‌شوند.
معاون فناوری پژوهشگاه نیرو ضمن اشاره به دیگر ساختارهای حمایتگر در بخش دانش‌بنیان پژوهشگاه نیرو تصریح کرد: صندوق پژوهش و فناوری صنعت برق و انرژی نقش محوری در تامین مالی فعالیتهای این شرکت‌ها ايفا مي‌کند. همچنین 1300 میلیارد تومان از بند ( ز ) تبصره (15) قانون بودجه سال 1400 کشور با موضوع حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان و اصلاح الگوی مصرف انرژی تصویب و تامین شده است و از طریق صندوق نوآوری و شکوفایی و صندوق پژوهش و فناوری صنعت برق و انرژي در اختیار شرکت‌های دانش‌بنیان قرار گرفته است.
وی تصریح کرد: از این اعتبار 700 میلیارد تومان در سال 1400 تخصیص یافته و بقیه اعتبار تا پایان امسال جذب خواهد شد. در سال 1401 نیز طی بند (ط) تبصره ( 15) قانون، دو هزار و ششصد میلیارد تومان اعتبار به تصویب رسیده است و پیش‌بینی می‌شود که در بودجه سال 1401 بیش از 80 درصد اين اعتبار جذب شود. از مزایای منابع تخصیص یافته نیز این است که بعد از بازگشت این تسهیلات، مجدداً در همین چرخه قابل سرمایه‌گذاری است.
مرجانمهر همچنین فعالیت مراکز رشد و پارک‌های علم و فناوری را مورد اشاره قرار داد و افزود: هدف از ایجاد پارک‌ علم و فناوری وزارت نیرو هدایت بازار به سمت شرکت‌‌های منطقه‌ای است، پردیس‌های علم و فناوری پژوهشگاه نیرو در کلان شهرهای کشور دایر هستند و با راهبری پژوهشگاه نیرو به صورت گسترده در کل کشور فعالیت می‌کنند.
وی افزود: مرکز اصلی این پارک در تهران و در خود پژوهشگاه نیرو است و در شهرهای مشهد، تبریز، اصفهان، شیراز، ساری، رشت و کرمانشاه به صورت منطقه‌ای به عنوان شعب پارک علم و فناوري نیرو فعال هستند. وظایف این پارک‌ها جذب شرکت‌های دانش‌بنيان، ارائه تسهیلات از سوی صندوق پژوهش و فناوری صنعت برق و انرژی، شناسايی و رفع چالشها و نیازمندی‌های شرکت‌های آب و برق منطقه از طریق شرکت‌های دانش‌بنیان است.
معاون فناوری پژوهشگاه نیرو تاکید کرد: اگر متقاضیان ایده‌ای داشته باشند، درگاه‌های متنوعی به روی آنها گشوده است، اگر کسی به منابع مالی نیاز داشته باشد به صندوق و اگر فضا و بازار برای فعالیت بخواهد از پارک‌ و در صورت نیاز به پشتیبانی فنی و تکنولوژیکي، مراکز توسعه فناوری پژوهشگاه نیرو قابلیت ارايه خدمات را دارند و این سه بخش در تعامل و هماهنگی با هم هستند.

پاسخگویی به انتظارات مختلف نخبگان عرصه دانش‌بنیان
مرجانمهر ادامه داد: پژوهشگاه نیرو عمل تسهیل‌گری و ارائه تسهیلات به شرکت‌های دانش‌بنيان مختلفي را انجام می‌دهد، گاهی ممکن است یک شرکت، طرح مورد پذیرش داشته یا نداشته باشد، ولی به طور کلی با توجه به فراخوان‌هایی که انجام شده برای تامین مالی از صندوق نوآوری و شکوفایی هم استفاده می‌شود تا به تمام نیازهای شرکت‌های دانش‌بنیان حوزه برق و انرژی پاسخ داده شود.
وی افزود: نخبگان کشور انتظارات مختلف دارند و ممکن است انتظاراتشان با یکی از این درگاه ها هم‌راستا نباشد، اما درگاه‌ها و مسیرهای دیگری وجود دارد که مورد حمایت حداکثری قرار می‌گیرند.
وی در ادامه گفت: مسئله مورد توجه در حال حاضر تجاری سازی محصولات به صورت گسترده است که در وزارت نیرو درحال پیگیری است و هر شرکت دانش‌بنياني تحقیقی در راستای زنجیره تحقیقات شرکت‌های آب و برق انجام ‌دهد یا در دانشگاه نمونه محصول دارد، پژوهشگاه نیرو برای حمایت آمادگی دارد تا بتوانند با همکاری هم از طریق شرکتهای صنعتی، خط تولید مربوطه را راه‌اندازی کنند.
وی با اشاره به سلایق مختلف اساتید دانشگاهی نیز اظهار کرد: در این حمایت‌ها بعضی از اساتید علاقمند هستند شرکت دانش‌بنیان داشته باشند که در پارک علم و فناوري نيرو مورد حمایت قرار گیرند. برخي اساتید علاقه به بازار و تجارت ندارند و رويکردشان این است که فقط نمونه بسازند و نمونه را برای تولید انبوه در اختیار شرکت‌های صنعتی قرار دهند. در این رابطه نیز پژوهشگاه نیرو نمونه‌ها را از اساتید دریافت و به بخش های صنعتی برای تولید انبوه منتقل می‌کند.

صدور گواهینامه‌های معتبر برای هموارسازی مسیر حضور در بازار
مرجانمهر درباره آزمایشگاه‌های تخصصی و مرجع پژوهشگاه نیرو گفت: آزمایشگاه‌های پژوهشگاه نیرو پشتیبان فنآوران کشور است تا بتوانند گواهی‌هاي لازم مانند گواهي انطباق محصول برای ورود محصولات به بازار صنعت برق را اخذ کنند.
وی گفت: حفظ جان انسان‌ها در صنعت برق مهم است، بدین منظور محصولات این حوزه دارای استانداردهای خاص است و اجازه ورود به محصولات غیر‌استاندارد داده نمی‌شود. برای تامین این هدف پژوهشگاه نیرو، هم استانداردها را به روزرسانی کرده و آزمایشهای متناظر با استاندارد‌ها را در اختیار دارد تا تجهیزات را تست و گواهی تایید کيفيت صادر کند. بر این اساس محصولات مورد تائید در صنعت برق عرضه شده و با اطمینان از محصولات استفاده می‌شود.

برخورداری دانش‌بنیان‌های صنعت برق از تسهیلات ارزان قیمت
معاون فناوری پژوهشگاه نیرو در پاسخ به این پرسش که نرخ تسهیلات مالی برای دانش‌بنیان‌ها چقدر است؟ اظهار کرد: نرخ این تسهیلات در مراحل پایین فناوری در حد 4 درصد و در مراحل بالاتر در حد 12 درصد است. صدور ضمانت‌نامه‌ها نیز با تسهیل انجام می‌پذیرد.
مرجانمهر اثر‌گذاری، رشد و توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان در صنعت برق را مورد تاکید قرار داد و با اشاره به برخی مصادیق دستاوردها گفت: اولین موتور درون‌سوز گازی برای تولید برق توسط یکی از شرکت‌های دانش‌بنیان با حمایت پژوهشگاه نیرو و صندوق پژوهش و فناوری صنعت برق و انرژی دو سال پیش ساخته شده که در صنایع کوچک و نیروگاه‌های کوچک و تولید پراکنده که ظرفیتشان از یک تا 5 مگاواتی است، کاربرد دارد و تاکنون 12 دستگاه واحد نیروگاهی آن به فروش رفته است.
وی همچنین در خصوص حمایت پژوهشگاه نیرو از طرح تطبیق شرایط محیطی برای توربین‌های گازی عنوان کرد: هنگامی که وارد حوزه ناوگان نیروگاهی کشور می‌شویم، این بحث مطرح می‌شود که چگونه می‌توان از این ناوگان بهره‌برداری حداکثری کرد. در این خصوص یک شرکت دانش‌بنیان با یک چهارم سرمایه گذاری برای تولید نیروگاه‌های جدید توانسته این کار را انجام دهد که با طرح بازچینش پره‌های ثابت کمپرسور، توان بیشتری از واحدهای موجود در زمان پیک برق که مصادف با دمای گرم محیط و افت عملکرد واحدهای گازی می‌باشد را به دست آوریم و این مجموعه فعالیت‌‌ها، ارزش افزوده زیادی در تولید داشته است.
وی همچنین مسئله پیک بار مصرف برق در تابستان و ضرورت مدیریت مصرف و پیک کاهش بارهای سرمایشی را مورد اشاره قرار داد و افزود: شرکت‌های دانش‌بنیان برای حل این مساله، در حال ساخت هستند تا با بهره‌گیری از تکنولوژی‌های جدید و دارای راندمان بالا، صرفه جویی 50 درصدی مصرف برق را بر روی موتورهای کولرهای آبی اعمال کنند.
مرجانمهر گفت: مجموعه پژوهشگاه نیرو حمایت‌های مختلفی را برای بهینه سازی این موتورها در بخش طراحی و بومی‌سازی انجام داده و هم اکنون برای تولید انبوه اقدام شده است. حدود 12 واحد صنعتی با تولید یک میلیون و پانصد هزار دستگاه موتور در سال مورد حمایت قرار گرفته‌اند و سال 1402 نسل جدیدی از موتورهای کولر آبی در بازار عرضه می شود که در مصرف برق صرفه جویی قابل توجهی خواهند داشت.
معاون فناوری پژوهشگاه نیرو در خصوص دریافت مجوزهای استاندارد محصولات دانش‌بنیان اظهار کرد: در نشست وزیر محترم نیرو و سازمان انرژی‌های تجديدپذيرو بهره‌وری انرژي برق (ساتبا) با سازمان استاندارد و وزارت صمت، تصویب شد که از بهمن سال 1401 کولرها با برچسب انرژی جدید تولید شوند.

1000 میلیارد تومان خرید بار اول و انتشار اوراق گواهی صرفه‌جویی
مرجانمهر در پاسخ به این که درخواست شرکت‌های دانش‌بنیان اعتماد به دستاوردهایشان و خرید محصولاتشان توسط کارفرمایان بخش خصوصی و دولتی است، گفت: در حوزه برق و انرژی اگر محصولی ساخت داخل باشد و تاییدیه های لازم را هم گرفته باشد، حتما در فهرست خرید وزارت نیرو وارد می شود و شرکت‌های برق حتما باید تجهیزات خود را از این فهرست تهیه کنند. اخیرا در صنعت برق استفاده از ظرفیت‌های خرید بار اول برای شرکتهای دانش‌بنیان انجام شده است و شرکت‌های برق حرارتی و توانیر حدود 1000 میلیارد تومان خرید بار اول انجام داده‌اند.
وی در این باره دریافت گواهی تائید بر اساس استانداردها را مورد تاکید قرار داد و افزود: برای ورود به صنعت برق حتما باید گواهی تایید گرفته شود و این تست‌ها و تاییدیه‌ها در پژوهشگاه نیرو انجام می‌شود. بدین منظور برای تسهیل فعالیت شرکت‌ها و انجام تست‌های لازم، به شرکت‌ها تسهیلات ارائه می‌شود که در صورت موفقیت به فهرست وزارت نیرو وارد خواهند شد.
مرجانمهر افزود: در رابطه با استفاده از این فناوری‌ها و کاهش مصرف انرژی در کشور، وزارت نیرو با هماهنگی معاونت علمی و فناوری و اقتصاد دانش‌بنيان ریاست جمهوری و سازمان برنامه و بودجه تدبیری اندیشیده و اوراق گواهی صرفه جویی صادر کرده است که قابلیت خرید و فروش در بازار را دارد و این اوراق به نوعی بازارسازی انجام می‌دهند. شرکتهای فعال در حوزه اصلاح الگوی مصرف می‌توانند با هزینه خود و بهره‌مندی از تسهیلات بانکی، طرحهای صرفه‌جوئی را اجرایی کنند و معادل برق صرفه‌جوئی شده اوراق صرفه‌جوئی برق دریافت و آن اوراق را در بورس به بخش صنعتی معادل تعرفه صنعتی به فروش برسانند و کسب درآمد کنند.

کمک به صادرات و ایجاد بازارهای خارجی برای شرکت‌های موفق دانش‌بنیان
وی درباره تسهیل فرآیند صادرات برای شرکت‌های دانش‌بنیان نیز خاطرنشان کرد: زمینه حمایت از بازار داخلی شرکت‌هایی که در زنجیره تأمين وزارت نیرو وارد شده‌اند، فراهم است و علاوه بر این امکان حضور آنها در نمایشگاه‌های خارج کشور به همراه وزارت نیرو و معرفی محصولاتشان وجود دارد، البته این وظیفه در وزارت نیرو بر عهده شرکت ساتکاب گذاشته شده است.

اصلاح تعرفه‌های برق به رشد دانش‌بنیان‌ها شتاب می‌بخشد
مرجانمهر تصریح کرد: صنعت برق ایران یک صنعت دانش‌بنیانی است و در شرایط تحریم محدودیتی برای تولید، انتقال و توزیع برق نداشته است و آنچه که در حال حاضر در وزارت نیرو معضل است، عدم تطابق تعرفه متناظر با قیمت تمام شده و در اصل اقتصاد صنعت برق است. جدا از این شرایط، اکنون همه محصولات صنعت برق در حوزه تولید، انتقال و توزیع مطابق با تکنولوژی روز دنیا تولید می‌شود.
معاون پژوهشگاه نیرو اضافه کرد: اگر اقتصاد صنعت برق و انرژی را صحيح هدایت کنیم، بازار گسترده‌ای برای شرکت‌های دانش‌بنیان داریم. میزان سرانه مصرف انرژی در کشور چندین برابر شاخص‌های بین‌المللي است و این زمینه خوبی برای بهینه سازی مصرف انرژی در کشور است. اگر قیمت‌ها به سمت واقعی سازی هدایت شوند، می‌توان چندین هزار میلیارد تومان برای حداقل 5 سال آينده زمینه فعالیت برای شرکتهای دانش پایه ایجاد کرد.
وی ادامه داد: اگر وزارت نیرو به سمت اصلاح تعرفه‌ها و بهبود اقتصاد انرژی حرکت کند، باعث شتاب و پویایی هر چه بیشتر در فعالیت دانش‌بنیان‌ها خواهد شد، چرا که میزان مصرف برای مشترکان برق اهمیت یافته و ضروری است مدیریت شود.
مرجانمهر گفت: با اصلاح اقتصاد برق میزان تولید و ارتقاء تکنولوژی شتاب می‌گیرد و توجه جامعه به سمت حوزه انرژی بیشتر می‌شود، چون میزان مصرف انرژی مهم می‌شود و وسایل خانگی، سرمایشی و روشنایی با میزان مصرف انرژی کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد و این منجر به خلق ایده های جدید برای تولید وسایلی با برچسب انرژی کمتر می شود. از سوی دیگر، کشور ما که مزیت انرژی را دارا است، می‌تواند از انرژی صرفه‌جوئی شده خلق ارزش اقتصادی کرده و نهایتاً باعث افزایش درآمد سرانه کشور شود.
وی ادامه داد: در این صورت بخش تحقيق و توسعه (R&D) شرکت‌ها توسعه می‌یابد و وقتی میزان مصرف و هزینه های مرتبط با آن مهم شود، تکنولوژی اهمیت یافته و رشد تکنولوژی در شرکت‌های دانش‌بنیان سرعت می‌گیرد و طبعا فضای صادرات، فروش و تجارت جهانی برای این شرکت‌ها باز می‌شود.
مرجانمهر در پایان گفت: بازارسازی و علاقمندی شرکت‌های برق از خرید محصولات بار اول، تدابیری است که وزارت نیرو برای افزایش رونق حوزه برق انجام داده است، توجه صنایع به آزاد سازی قیمت انرژی و اخذ قیمت سوخت و انرژی متناسب با قیمت جهانی بر اساس قانون رفع موانع توليد و یا قانون مانع‌زدایی از توسعه صنعت برق، سرمایه گذاری صنعت در تولید انرژی، بر اساس توافقی که بین وزارت صمت با وزارت نیرو شده (تولید 10 هزار مگاوات انرژی) و دیگر طرح‌های وزارت نیرو به عنوان طرح‌های پیشران باعث شور و نشاط در این حوزه می‌شود.