25 دی 1402 16:21

به گزارش خبرگزاری تغییر اقلیم سازمان ملل متحد در 13دسامبر 2023، بیست و هشتمین نشست تغییرات اقلیمی سازمان ملل متحد (COP28) در روز 22آذر 1402، با توافقی که نشانگر «آغازی بر پایان» عصر سوخت‌های فسیلی است خاتمه یافت. این توافق با فراهم کردن زمینه برای یک گذار سریع، عادلانه و برابر، زیربنای کاهش شدید انتشار گازهای گلخانه‌ای و افزایش بودجه مربوط به آن است.

در این نشست جهانی، نمایندگان از نزدیک به 200 کشور که طرف‌های "معاهده چارچوبی تغییرات آب و هوایی سازمان ملل" هستند، در دبی گرد هم آمدند و در مورد ایجاد اولین " ارزیابی جامع جهانی[1]" برای افزایش اقدامات اقلیمی قبل از پایان دهه‌ی پیش رو تصمیم‌گیری نمودند. این اقدامات در راستای دستیابی به هدف جاه طلبانه‌ی "حفظ گرمایش جهانی تا سقف 1.5درجه سانتی‌گراد" می باشد.

سایمون استیل[2]، دبیر اجرایی تغییرات آب و هوایی سازمان ملل در سخنرانی پایانی خود چنین گفت‌: "گرچه ما در نشست دبی به دوران سوخت‌های فسیلی خاتمه ندادیم، لکن نتیجه این نشست آغازی بر یک پایان است؛ اکنون همه دولت‌ها و کسب و کارها باید این تعهدات را بدون تأخیر، در زمینه اقتصادی خود به وادی عمل برسانند."

ایجاد " ارزیابی جامع جهانی" به عنوان نتیجه اصلی  نشست بیست و هشتم در نظر گرفته می شود؛ چراکه تمام موارد مطروحه در این نشست را در بر می‌گیرد و اکنون می‌تواند توسط کشورها برای توسعه برنامه‌های اقدام اقلیمی قوی‌تر تا سال 2025 استفاده شود.

این سند ، با اتکا به یافته ها و واقعیات علمی، بیان می دارد که انتشار جهانی گازهای گلخانه ای باید تا سال 2030 در مقایسه با سطوح سال 2019، 43 درصد کاهش یابد تا گرمایش جهانی به 1.5 درجه سانتی گراد محدود شود. لکن به این نکته اشاره می‌کند که کشورهای عضو، از مسیر رسیدن به اهداف موافقتنامه پاریس خارج شده‌اند.

این سند از کشورها می‌خواهد تا اقداماتی را برای دستیابی به هدف سه برابر شدن ظرفیت انرژی‌های تجدیدپذیر در مقیاس جهانی و افزایش دو برابری بهبود بهره‌وری انرژی تا سال 2030 انجام دهند. این فهرست همچنین شامل دستور برای افزایش تلاش‌ها جهت کاهش تدریجی انرژی زغال‌سنگ، حذف تدریجی یارانه‌های ناکارآمد سوخت‌های فسیلی ، و سایر اقداماتی است که گذار از سوخت‌های فسیلی در سیستم‌های انرژی را به شیوه‌ای منصفانه، منظم و عادلانه دشوار می‌سازد. این در حالی است که ین سند، کشورهای توسعه یافته را پیشگام و راهبر این هدف می داند.

کشورهای عضور تشویق می‌شوند تا اهداف جاه‌طلبانه و اقتصادی کوتاه مدت خود در مورد کاهش انتشار گازهای گلخانه ای را ارائه دهند. این اهداف بایستی همه گازهای گلخانه‌ای بخش‌های مختلف اقتصادی را در بر بگیرد و کشورها باید در برنامه های اقدام اقلیمی خود(معروف به سند تعهدات ملی[3])، رسیدن به هدف سقف 1.5درجه افزایش دمای جهانی را مدنظر قرار دهند.

کمک به کشورها برای تقویت تاب آوری در برابر اثرات تغییرات آب و هوایی

این نشست دو هفته ای با "اجلاس جهانی اقدام اقلیمی[4]" آغاز شد که در آن 154 تن از سران کشورها و دولت ها گرد هم آمدند. طرفین به توافقی تاریخی در مورد راه‌اندازی "صندوق خسارت و غرامت" و ترتیبات تأمین مالی دست یافتند. این نخستین بار  بود که در روز اول نشست اعضا، یک تصمیم اساسی اتخاذ شد. تعهدات کشورها به تأمین مالی صندوق درست لحظاتی پس از صدور این تصمیم آغاز شد که تا زمان نگارش این سطور در مجموع بیش از 700 میلیون دلار بوده است.

همچنین توافق شد که دفتر کاهش خطر بلایای سازمان ملل[5] و دفتر خدمات پروژه سازمان ملل[6]، میزبان دبیرخانه شبکه خسارات و غرامات سانتیاگو[7] باشند. این شبکه، بستری است که کمک‌های فنی را به کشورهای در حال توسعه که به ویژه در برابر اثرات نامطلوب تغییرات آب و هوایی آسیب‌پذیر هستند، تسریع خواهد نمود.

طرفین در مورد "اهداف جهانی سازگاری[8] "و چارچوب آن توافق کردند. این سند، چراغ راهی برای دستیابی به مقاومت جهانی در برابر تغییرات آب و هوایی است و همچنین به ارزیابی تلاش های کشورها در جهت دستیابی به این مهم می پردازد. "چارچوب اهداف جهانی سازگاری"، منعکس کننده اجماع جهانی در مورد اهداف سازگاری و نیاز به حمایت مالی، فناوری و ظرفیت سازی برای دستیابی به آنها است.

افزایش بودجه اقلیمی

در این نشست، بودجه اقلیمی در کانون توجه قرار گرفت و آقای استیل بارها از  آن بعنوان "توانمندساز بزرگ اقدام اقلیمی" یاد کرد.

"صندوق آب و هوای سبز[9]" با شش کشور که در نشست بیست و هشتم متعهد به کمک های مالی جدیدی شدند، برای دومین بار تامین شد. مجموع تعهداتی که به این صندوق داده شده است دارای ارزش 12.8میلیارد دلاری از جانب 31 کشور است که انتظار می رود در آینده این عدد افزایش پیدا کند.

هشت دولت اهدا کننده کمک های مالی، تعهدات جدید خود را به "صندوق کشورهای کمتر توسعه یافته[10]" و "صندوق ویژه تغییرات آب و هوایی[11]" به مبلغ بیش از 174 میلیون دلار اعلام نمودند. این در حالی است که تعهدات جدیدی که در نشست بیست و هشتم به صندوق سازگاری داده شده است، در مجموع نزدیک به 188میلیون دلار بوده است.

با این حال، همانطور که در ارزیابی جامع جهانی مشخص شد، این تعهدات مالی بسیار کمتر از مبالغی است که در نهایت برای حمایت از گذار انرژی، اجرای برنامه‌های آب و هوایی ملی و حصول سازگاری در کشورهای در حال توسعه مورد نیاز است.

به منظور ارائه این تأمین مالی، ارزیابی جامع جهانی بر اهمیت اصلاح ساختار مالی چندجانبه و تسریع در ایجاد منابع جدید و نوآورانه مالی تاکید می کند.

در نشست بیست و هشتم ، بحث در مورد تعیین یک "هدف کمی و جمعی جدید در مورد تامین مالی آب و هوایی" در سال 2024، با در نظر گرفتن نیازها و اولویت های کشورهای در حال توسعه ادامه یافت. هدف جدید، که از پایه 100 میلیارد دلار در سال شروع می شود، زیربنای طراحی و اجرای برنامه های آب و هوایی ملی بعدی خواهد بود که باید تا سال 2025 ارائه شوند.

با نگاهی به آینده و جریان پیش روی گذار به سمت اقتصادها و جوامعی بدون کربن، توافق شد که "برنامه کاری کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای"، که در نشست بیست و هفتم در سال گذشته بنا نهاده شد، تا سال 2030 ادامه خواهد داشت و سالانه حداقل دو نشست جهانی گفتگو در مورد آن برگزار خواهد شد.

مشارکت همکانی و فراگیر بودن رویداد

در نشست بیست و هشتم ، جوامع مدنی، کسب و کارها، مردمان بومی، جوانان، فعالان بشردوستانه و سازمان های بین المللی با روحیه عزم مشترک و تشریک مساعی برای پر کردن شکاف های موجود تا سال 2030 ،به رهبران جهانی پیوستند. حدود 85000 شرکت کننده برای به اشتراک گذاشتن ایده ها، راه حل ها و ایجاد مشارکت و همکاری در نشست بیست و هشتم شرکت نمودند.

تصمیمات اتخاذ شده در این نشست همچنین بر اهمیت حیاتی توانمندسازی همه ذینفعان برای مشارکت در اقدام اقلیمی تاکید می کند؛ به ویژه از طریق برنامه اقدام در زمینه توانمندسازی اقلیمی[12] و برنامه اقدام جنسیتی[13].

تقویت همکاری بین دولت ها و سایر ذینفعان مهم

به موازات مذاکرات رسمی، فضای جهانی اقدام اقلیمی در نشست بیست و هشتم ، بستری را برای دولت‌ها، کسب‌وکارها و جامعه مدنی فراهم کرد تا با یکدیگر همکاری کنند و راه‌حل‌های واقعی خود را عرضه نمایند.

"گروه قهرمانان سطح بالا"[14]، تحت مشارکت کشور مراکش ، نقشه راه اجرای راه حل های اقلیمی خود تا سال 2030 را برای اقدام اقلیمی جهانی ارائه کردند. این راه حل ها از دیدگاه طیف گسترده‌ای از مردم و سازمان های ذینفع ،غیر از دولت های عضو، ارائه می گردند و در مورد اقدامات مؤثری هستند که برای کاهش جهانی انتشار گازهای گلخانه‌ای به نصف، رفع شکاف‌های موجود در زمینه سازگاری و افزایش انعطاف‌پذیری تا سال 2030 ، بایستی در مقیاس بالا و مکررا به کار گرفته شوند.

در این نشست همچنین چندین اعلامیه برای افزایش انعطاف پذیری سیستم های غذایی و بهداشت عمومی و کاهش انتشار گازهای گلخانه ای مربوط به کشاورزی و گاز متان حاصل از آن ارائه شد.

نگاه به آینده

مذاکرات در مورد "چارچوب شفافیت مضاعف" در نشست بیست و هشتم ، زمینه را برای دوره جدیدی از اجرای مفاد موافقتنامه پاریس فراهم کرد. سازمان ملل متحد در حال توسعه ابزارهایی است که کشور ها می توانند برای ارائه گزارشات شفاف و بررسی های لازمه از آنها استفاده نمایند. این ابزار ها در نشست بیست و هشتم به نمایش گذاشته شده و به محک آزمون در آمدند. نسخه نهایی ابزارهای گزارش دهی باید تا ژوئن 2024 در اختیار کشورها قرار گیرد.

همچنین با توافق نمایندگان کشور ها آذربایجان به عنوان میزبان نشست بیست و نهم از 11-22 نوامبر 2024 و برزیل به عنوان میزبان نشست سی‌ام از 10-21 نوامبر 2025 معرفی گشتند.

دو سال پیش رو، بسیار حیاتی خواهند بود. در نشست بیست و نهم ، دولت ها باید یک هدف جدید برای تامین مالی مقابله با تغییرات آب و هوایی معرفی کنند که منعکس کننده مقیاس و فوریت چالش تغییرات آب و هوایی باشد؛ علاوه بر آن دولت ها بایستی در نشست سی‌ام ، سند تعهدات ملی(NDC) خود را به گونه ای تنظیم نمایند که تمامی بخش های اقتصادی و همه انواع گازهای گلخانه‌ای را پوشش دهد و کاملاً با محدودیت افزایش دما 1.5 درجه سانتی‌گراد همسو باشد.

آقای استیل خاطر نشان کرد : "ما باید کار اجرای توافقنامه پاریس را به سر انجام برسانیم. در اوایل سال 2025، کشورها باید اسناد تعهدات ملی جدیدی ارائه کنند. یکایک این تعهدات -در زمینه تامین مالی، سازگاری و کاهش انتشار- بایستی کاملاً با محدودیت افزایش دما 1.5 درجه سانتی‌گراد همسو باشند."

وی افزود : "پیام نهایی من به مردم عادی در هر جای دنیا این است که همت به ایجاد تغییر گمارند؛ هر کدام از شما منشأ ایجاد یک تغییر تاثیرگذار هستید. در سال های سرنوشت ساز آتی، صدا و عزم شما مهم تر از همیشه خواهد بود. من از شما می خواهم که هرگز تسلیم نشوید. این مبارزه همچنان ادامه دارد. ما در تمام مراحل این مسیر در کنار شما خواهیم بود."

رئیس نشست بیست و هشتم ، دکتر سلطان الجابر، در سخنرانی پایانی خود گفت : "دنیا نیاز داشت تا راه جدیدی پیدا کند. با دنبال کردن چراغ راه خود، آن مسیر را پیدا کرده ایم. ما سخت تلاش کرده‌ایم تا آینده‌ای بهتر را برای مردم و سیاره‌مان تضمین کنیم. ما باید به دستاورد تاریخی خود افتخار کنیم."

[1] global stocktake

[2] Simon Stiell

[3] Nationally Determined Contribution (NDC)

[4] World Climate Action Summit

[5] UN Office for Disaster Risk Reduction

[6] UN Office for Project Services

[7] Santiago Network for Loss and Damage

[8] Global Goal on Adaptation (GGA)

[9] The Green Climate Fund (GCF)

[10] Least Developed Countries

[11] Special Climate Change Fund

[12] Action for Climate Empowerment

[13] Gender Action Plan

[14] The High-Level Champions

قهرمان سطح بالا نقشی است که در نشست پاریس به جهان معرفی شد. این قهرمانان افرادی هستند که هدف اصلی آنان افزایش و اجرای تلاش های داوطلبانه در مورد تغییرات اقلیمی است.